Wat wil de ILT bereiken?

Dit programma heeft 3 doelen:

  • Het helpen voorkomen van nieuwe bodemverontreinigingen en aantasting van de bodem.
  • Het bevorderen van veiliger en duurzamer (her)gebruik van bodem en secundaire bouwstoffen.
  • Het verbeteren van de kwaliteitsborging van bodembeheer en bodembescherming.

Andere doelen

Daarnaast investeert het programma in doelmatig en effectief toezicht in de keten. Dit doet de ILT via samenwerking en strategische, programmatische en onderling afgestemde uitvoering. Ook is er een relatie met de uitvoeringsagenda Bodem van de strategische milieukamer van het Openbaar Ministerie. Tot slot wil de ILT met dit programma een bijdrage leveren aan een effectieve en doelmatige regelgeving die de schade aan de bodem voorkomt.

In 2020 richt het programma zich voornamelijk op het bevorderen van het veiliger en duurzamer (her)gebruik van bodem en secundaire bouwstoffen. Er is sprake van spanning tussen bescherming van het milieu en het hergebruik van materialen in de circulaire economie. Vanaf 2021 verschuift de focus naar de andere doelstellingen.

Hoe wil de ILT dit bereiken?

In 2020 lopen 4 projecten die zich richten op het bevorderen van het veiliger en duurzamer (her)gebruik van bodem en secundaire bouwstoffen:

Grondimport

Nederland heeft een tekort aan grond. Daarom wordt grond uit het buitenland geïmporteerd, meer dan 1 miljoen ton per jaar. Er zijn signalen dat daarmee ook vervuilde grond het land binnenkomt. In 2020 focust de ILT daarom op goede naleving van de regels door de importeurs. Ook ligt de focus op bewustwording bij de afnemers van de geïmporteerde grond.

Bodemas

Bodemas wordt gebruikt als fundering van wegen, ophogingen, geluids- en zichtwallen en steun- en afdeklagen bij stortplaatsen. Bodemas is het materiaal dat overblijft na verbranding van afval in een afvalenergiecentrale. Bedrijven bewerken bodemas zodat die gebruikt kan worden als bouwstof ter vervanging van grind of zand. De ILT heeft in 2019 een onderzoek afgerond na signalen van omgevingsdiensten over problemen met de import, productie, kwaliteitsverbetering, opslag, toepassing en monitoring van bodemas. In 2020 richt de ILT zich samen met de handhavingspartners op bewustwording bij de opdrachtgevers (toepassers van bodemas). Het gaat erom dat zij het belang inzien van de juiste toepassing en monitoring van bodemas.

Thermisch gereinigde grond

Na een incident in 2018 was er bij de afnemers (toepassers) van thermisch gereinigde grond onvoldoende vertrouwen in de eigenschappen en kwaliteit van deze grond. Daardoor stagneerde de afzet. In 2020 voert de ILT samen met de Omgevingsdiensten risicogericht onderhoudstoezicht uit bij de thermische reinigers.

Shoppen met grond en baggerspecie

Grond of baggerspecie die de ILT heeft afgekeurd voor het storten moet naar een erkende verwerker. Onduidelijk is waar de afgekeurde partijen naartoe gaan, omdat daar het toezicht van de ILT formeel stopt. Mogelijk ontdoen verwerkers zich op illegale wijze van deze partijen en wordt er met de grond ‘geshopt’ totdat die ergens kan worden toegepast. Aangezien de kosten voor het verwerken veel hoger zijn dan voor het toepassen en het aantal verwerkers beperkt is, kan hier een (financiële) prikkel zijn die aanzet tot illegaal ontdoen. In 2020 start de ILT een onderzoek naar deze praktijken.

In 2020 starten 2 projecten die zich richten op een betere kwaliteitsborging van bodembeheer en –bescherming:

De overheid als opdrachtgever

De overheid als opdrachtgever voor een project kan een ander belang hebben dan de overheid als toezichthouder. In 2020 onderzoekt de ILT de mogelijke risico’s.

Diepe plassen

Uit het toezicht komen signalen dat grootschalige bodemtoepassingen een potentiële bron van verontreiniging zijn voor het aangrenzende grond- en oppervlaktewater. Beheermaatregelen moeten voorkomen dat er materiaal lekt of wegspoelt. De ILT signaleert dat het beheer van enkele buiten gebruik zijnde grootschalige bodemtoepassingen niet op orde is. Ook blijkt dat er soms meer materiaal wordt toegepast dan waarschijnlijk is. In 2020 start de ILT een onderzoek naar de omvang van het probleem.

Waarom doet de ILT dit?

Schade voorkomen

Verontreiniging van bodem, grond- en oppervlaktewater kan milieu- en gezondheidsschade opleveren. Er zijn veel gevaarlijke stoffen die zich kunnen verspreiden en er zijn diverse verspreidingsroutes. Vaak is een kostbare sanering nodig.

Er wordt veel gegraven

Het aantal werkzaamheden in de bodem is groot. Naar schatting vinden dagelijks 1400 graafbewegingen plaats. Op veel plaatsen kunnen overtredingen plaatsvinden. De spelers in de bodemketen (opdrachtgevers en bodemintermediairs) werken niet alleen op lokaal niveau, maar vaak ook regionaal, landelijk of internationaal.

Wettelijke taak

De ILT heeft de wettelijke taak om te zorgen voor doelmatig toezicht. De ILT, Rijkswaterstaat, de provincies, waterschappen en gemeenten houden toezicht. Daarnaast houden het Staatstoezicht op de Mijnen, Agentschap Telecom en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit toezicht op handelingen in of met de bodem. Naast het publieke toezicht is er ook sprake van een privaat toezichtstelsel met certificerende instellingen. Er is sprake van versnippering: het toezicht op en de handhaving van bodemregelgeving kan effectiever en doelmatiger.