Foto Martijn Kort
In dit jaarverslag leest u wat de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) doet en in 2021 heeft bereikt. De ILT werkt aan veiligheid, vertrouwen en duurzaamheid in transport, infrastructuur, milieu en wonen. Ze doet dat door toezicht en handhaving, opsporing en vergunningverlening op een groot aantal onderwerpen. Ook treedt de ILT op bij incidenten en ongevallen.
Selectief
Door haar brede takenpakket moet de ILT scherpe keuzes maken. Op deze manier wil de ILT met de middelen die zij heeft het grootste maatschappelijk effect bereiken. De ILT zet haar capaciteit vooral in waar zij de grootste bijdrage aan veiligheid, vertrouwen en duurzaamheid kan leveren en waar het handelen van de ILT het grootste effect kan hebben.
Jaarlijks bepaalt de ILT met behulp van de ILT-brede risicoanalyse (IBRA) welke van haar taken de grootste maatschappelijke risico’s hebben. Daarnaast kijkt zij naar de wettelijke verplichtingen en de politieke en maatschappelijke prioriteiten. De belangrijkste onderwerpen pakt de inspectie op.
In 2021 liet de ILT als aanvulling op de IBRA ook andere invalshoeken voor prioritering onderzoeken. Zo is onderzocht welke ILT-onderwerpen in de ogen van het algemeen publiek belangrijk zijn en prioriteit hebben. En welke onderwerpen juist niet. Hieruit bleek dat de zorg voor bodem en waterkwaliteit bovenaan staan. De milieurisico’s die Nederlanders zien, zijn grotendeels dezelfde als de prioriteiten uit de IBRA.
Effectief
Steeds bekijken analisten en inspecteurs welke mogelijkheden de ILT heeft om de risico’s te verminderen. In het ideale geval is een maatschappelijk risico kleiner na het optreden van de ILT en weet de ILT wat haar bijdrage hieraan is geweest. In de praktijk is het lastig om een direct verband aan te tonen tussen wat de ILT doet en het bereikte effect. Veel andere factoren spelen een rol.
Over de effecten van haar acties legt de inspectie verantwoording af aan de Tweede Kamer, burgers en bedrijven. Niet alleen via het jaarverslag en (signaal- en jaar)rapportages. Ook op de website en social media-kanalen van de ILT komen regelmatig berichten met cijfers, toezichtacties en handhavingsinformatie.
Programmatische aanpak
De ILT werkte in 2021 aan 11 toezichtprogramma’s. Deze zijn gebaseerd op de IBRA. De ILT kiest daarbij voor de meest effectieve instrumenten. De programma’s zijn voor het grootste deel meerjarig. En gaan zowel over voorbereidende (analyse)activiteiten als het daadwerkelijk inspecteren en handhaven.
Taken van de inspectie
Het werkveld van de ILT is heel divers. Van luchtvaart tot cybersecurity en van woningcorporaties tot legionella. De inspectie handhaaft op verschillende manieren de naleving van wet- en regelgeving. Dit doet zij door toezicht, opsporing en dienstverlening. Bij toezicht gaat het over de volle breedte van het werkterrein in transport, infrastructuur, milieu en wonen. In de vorm van bijvoorbeeld object- of bedrijfsgerichte inspecties en audits. Vaak voert de ILT dit toezicht uit samen met andere handhavingspartners. Bijvoorbeeld de politie, Douane, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, Nederlandse Arbeidsinspectie (voorheen de Inspectie SZW) en omgevingsdiensten.
In dit jaarverslag geeft de ILT specifiek aandacht aan het onderwerp ‘Bodem’. In bijlage 3 leest u wat de ILT op dit werkveld in 2021 heeft gedaan en welke resultaten zijn behaald. De ILT wil met deze bijlage illustreren hoe zij haar aanpak met innovatieve technieken vernieuwt.
De inspectie werkt voor het grootste deel voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Daarnaast voerde de ILT in 2021 taken uit voor 4 andere ministeries:
- Voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Toezicht op de woningcorporaties, CE-markeringen van bouwproducten en toezicht op energielabels voor energieprestaties van gebouwen. - Voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Toezicht op het verminderen van broeikasgassen en duurzaam energiegebruik van apparaten. - Voor het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Vergunningverlening en het toezicht op de Wet precursoren voor explosieven. - Onder gezamenlijke verantwoordelijkheid van de ministers van IenW en Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Handhaving op de rij- en rusttijden samen met de Nederlandse Arbeidsinspectie. Ook houdt de ILT toezicht op de arbeidsomstandigheden aan boord van schepen.
Signaleren en reflecteren
Inspecteurs zijn de ogen en oren van de ILT. Maar ook van bewindspersonen en de buitenwereld. Inspecteurs zien in hun werk vaak als eerste mogelijke (nieuwe) risico’s. Zij geven signalen af en de ILT deelt dit actief met politiek, beleidsmakers of relevante omgeving. Een voorbeeld van zo’n signaalrapportage is Risico’s bij de aanleg van gesloten bodemenergiesystemen.
De ILT volgt de ontwikkelingen op het gebied van digitalisering, internationalisering en nieuwe technologieën op de voet. Zo is zij voorbereid op mogelijke gevolgen van zulke ontwikkelingen voor de taken van de inspectie. Bij nieuwe wetgeving en wijzigingen in bestaande wetgeving voert de ILT een Handhaafbaarheids-, Uitvoerbaarheids- en Fraudebestendigheidstoets (HUF-toets) uit. Daarnaast brengt de inspectie haar kennis en ervaring in bij de voor haar relevante beleidsvoornemens.
'De Staat van'
Vanwege de onafhankelijke signalerende rol van de ILT voor leefomgeving en transport stelt zij op basis van praktijkinformatie en beschikbare feiten voor een aantal specifieke onderwerpen of regio’s een zogenaamde ‘Staat van’ op.
Onder het programma Veilig en duurzaam Schiphol brengt de ILT sinds 2017 jaarlijks een Staat van Schiphol uit.
Voor het eerst bracht de ILT de Staat van Mainport Rotterdam uit. Hierin geeft de inspectie feitelijke beelden van de periode 2017-2019 in de mainport en haar aanvoer- en rijroutes op het gebied van veiligheid en milieu. De Staat zoomt in op 3 hoofdonderwerpen: logistieke veiligheid, externe veiligheid en luchtkwaliteit.
Interview over het werk van de ILT
“In de Rotterdamse haven gebeurt altijd wel iets”
René de Vries, Havenmeester Port of Rotterdam
Wat voor jaar was 2021?
“Als het om veiligheid gaat, was 2021 een gemiddeld jaar voor de Rotterdamse haven. Elk jaar bezoeken ongeveer 30.000 zeeschepen en 100.000 binnenvaartschepen onze haven. Je kunt je voorstellen dat er altijd wel iets gebeurt, maar gelukkig weinig ernstige ongevallen. In augustus was er een grote brand op een zeeschip die 3 dagen duurde. Op zo’n moment hebben we dagelijks contact met de ILT over de veiligheid.”
Wat vindt u van de ‘Staat van mainport Rotterdam’?
“Het is de eerste keer dat de inspectie zo’n rapport uitbrengt. Het geeft een totaalplaatje van de veiligheid en luchtkwaliteit van de Rotterdamse Haven. Ik heb de data zelf aangeleverd. Ik heb er ook met plezier aan meegewerkt. Qua samenwerking verliep de aanloop niet soepel maar dat beschouw ik als een kinderziekte. Er was eerst een onjuiste adressering van de brief aan de haven van Rotterdam en daarna was onduidelijk wie onze gesprekspartner was. Voor mij is de belangrijkste vraag: hoe gaat de inspectie er nu mee verder?”
Waarom is dit belangrijk?
“De Rotterdamse haven is een enorm industriegebied waar veel mensen werken en wonen. De gevolgen kunnen groot zijn als er iets mis gaat. Denk aan scheepsongevallen en ongevallen met goederentreinen. Denk ook aan de risico’s van het transport van gevaarlijke stoffen. En denk aan de luchtkwaliteit: wat gebeurt er met de gezondheid van mensen als schepen ongezonde stoffen uitstoten? Er zijn allerlei toezichthouders die zich hiermee bezighouden. Met de ‘Staat van mainport Rotterdam’ biedt de ILT nu voor het eerst een totaaloverzicht. Dat is een belangrijk startpunt.”
Advies voor 2022?
“Ga eerst met alle partijen om de tafel voordat je als ILT de cijfers opnieuw in kaart brengt. Laten we eerst met elkaar afspreken hoe we dit aanpakken. En laten we vooral ook afspreken wat we gaan doen met de resultaten. Verder heb ik nog een intern advies: verenig je zodat je met één gezicht naar buiten treedt. Ik werk met verschillende ILT-afdelingen samen en ik zie verschillende snelheden.”
Deze eerste uitgave is opgesteld op basis van de huidige beschikbare informatie. Andere relevante informatie komt in een volgende versie. Denk hierbij aan onderwerpen als geluid, waterkwaliteit en (cyber)security.
Voor de Staat heeft de ILT deels data en informatie gebruikt van de andere toezichthouders in de mainport. De ambitie voor de toekomst is dat deze staat nog meer data van de collega-toezichthouders heeft. Zo ontstaat een completer beeld. De mainport is het grootste industriële complex van Nederland. Er zijn 10 toezichthouders die voor een onderdeel in het gebied zijn aangewezen.
De Autoriteit woningcorporaties (Aw) is onderdeel van de ILT. Zij brengt jaarlijks de Staat van de corporatiesector uit.
Handhavingsstrategie
De ILT werkt sinds 2021 met de interventiematrix van de Landelijke Handhavingsstrategie. Deze interventiematrix is uitgewerkt voor alle werkterreinen waarop de ILT toezicht houdt. De interventies verschillen van licht (bijvoorbeeld informeren, waarschuwen) naar zwaar (bijvoorbeeld een boete, last onder dwangsom, schorsen of intrekken van een vergunning). Ziet de inspectie dat de wet niet is nageleefd? Dan is optreden altijd noodzakelijk. Het uitgangspunt is: in (soort)gelijke gevallen, (soort)gelijk optreden of handhaven. Daarbij is er natuurlijk ruimte om op basis van specifieke feiten en omstandigheden bij een gelijke overtreding anders te handhaven.
Optimaliseren dienst- en vergunningverlening
Naast het houden van toezicht geeft de ILT vergunningen en certificaten uit. Het aanvragen van een vergunning moet duidelijk, eenvoudig en efficiënt zijn. Daarnaast moet de beoordeling van een vergunning effectief zijn. Zo zijn er minder maatschappelijke risico’s.
In een aantal gevallen zijn taken op het gebied van vergunningverlening uitbesteed aan andere organisaties, zoals keuringsinstanties en opleidingsinstituten. Dit zijn de zogenaamde certificerende instellingen. De ILT houdt toezicht op het functioneren van deze instellingen en ziet toe op de vakkundigheid, onafhankelijkheid en onpartijdigheid van conformiteitsbeoordelingen.
Om te bereiken dat zowel de vergunningverlening door de ILT zelf, als die door de certificerende instellingen goed verloopt, voert de ILT 2 programma’s uit: programma Optimalisatie dienst- en vergunningverlening en programma Inspectie en certificering.
De ILT heeft ook een wettelijke adviestaak in het bevoegd gezag bij omgevingsvergunningen op basis van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Hiermee beoordeelt de ILT of de omgevingsvergunning voldoet aan nationale en Europese regelgeving. Als dat nodig is, moet de ILT de rechter inschakelen om de vergunning te verbeteren.
Corona
Ook in 2021 had de COVID-19 pandemie een grote invloed op het werk van de ILT. Het inspectiewerk van de ILT heeft een belangrijke maatschappelijke functie en bleef doorgaan. De ILT besteedde in haar toezicht nadrukkelijk aandacht aan onderwerpen die met COVID-19 te maken hebben, zoals corona-afval en oppervlakte- en handdesinfectiemiddelen. De inspectie zoekt actief naar mogelijkheden om haar werk zo goed mogelijk te blijven uitvoeren. Ook maakt zij steeds meer gebruik van data en digitale alternatieven om haar toezicht uit te voeren.
Inspectie testlocaties
Spreker: Anja te Riele, inspecteur gevaarlijke stoffen
ANJA TE RIELE: Als wij niet toezien op het goed verpakken en het goed stuwen van verpakkingen met ziekenhuisafval kunnen we dit soort praktijken tegenkomen.
BEELD: Foto's van voorbeelden van covid-afvallekkage.
VOICE-OVER: De Inspectie Leefomgeving en Transport controleert het verpakken en vervoeren van gevaarlijke stoffen in Nederland. Daaronder valt ook het afval van de coronatestlocaties. In 2020 bleek daar veel mis te gaan. Daarom werd er vorig jaar opnieuw gecontroleerd.
BEELD: Anja te Riele is voor een controle op een testlocatie.
ANJA TE RIELE: Goedemorgen. Anja te Riele, Inspectie Leefomgeving en Transport. Ik kom een inspectie doen op het afval van de teststraat.
De resultaten van de twee inspectierondes waren aanzienlijk beter dan de resultaten in 2020. In 2020 hadden we 46 procent van de GGD-testlocaties die niet voldeden aan onze wet- en regelgeving en 64 procent van de commerciële testlocaties. In 2021 hadden we de tweede testronde dat de GGD-testlocaties voldeden en van de commerciële testlocaties 21 procent niet voldeed. Dus een aanzienlijke verbetering.
De ILT controleerde bij de testlocaties op de verpakking, hoe het afval verpakt werd, hoe het vervoer werd aangeboden, zodat de afvalinzamelaar het kon ophalen en hoe de monsters verpakt werden en of dat alles conform wetgeving ging. Dit jaar gaan we acteren op incidenten en klachten. Incidenten worden doorgegeven door Zavin de afvalverwerker of door de afvalinzamelaars. En klachten kan iedereen indienen die wat raars ziet op het gebied van ziekenhuisafval of corona-afval.
BEELDTEKST: Meer weten? www.ilent.nl Een productie van de Inspectie Leefomgeving en Transport, met dank aan de GGD Haaglanden. Copyright 2022.
Relatiestatuut
In 2021 kwam een nieuw relatiestatuut tussen de secretaris-generaal IenW en de inspecteur-generaal van de ILT tot stand. Het relatiestatuut bevestigt en versterkt de onafhankelijke positie van de ILT. De status van de ILT als agentschap stopte op 1 januari 2022. De ILT is vanaf dat moment een regulier onderdeel van het ministerie van IenW. Daarmee kwam ook formeel een einde aan de opdrachtgeverrol van de beleidsdirectoraten en de opdrachtnemersrol van de ILT. Het relatiestatuut geeft ook invulling aan deze nieuwe verhoudingen.
