Waar gaat dit programma over?

Dit programma wil bodemverontreiniging voorkomen en duurzaam gebruik van bodem en water stimuleren. Dat gebeurt door het bevorderen van samenwerking in de keten, het aanpakken van de grootste risico’s binnen het werkveld en bijdragen aan het vereenvoudigen van regelgeving. Dat het onderwerp volop de aandacht heeft, was in 2018 te merken aan de veelvoorkomende contacten tussen de staatssecretaris van IenW en de Tweede Kamer. Ook is het onderwerp verschillende keren in de media geweest.

Resultaten in 2018

Thermisch gereinigde grond

Thermisch gereinigde grond (TGG) wordt gebruikt in grootschalige bodemprojecten en vooral in infrastructurele projecten zoals wegen en dijklichamen. De ILT houdt toezicht op de grondreinigingsbedrijven, de kwaliteit van TGG en de betrokken certificerende instellingen.

Recente incidenten met thermisch gereinigde grond veroorzaakten milieuschade en daardoor verloren afnemers het vertrouwen in het product. Als gevolg daarvan blijven grondreinigers met deze grond zitten en stagneert het reinigen van nieuw aangeboden partijen. Om de markt weer in beweging te krijgen, moeten we ervoor zorgen dat partijen TGG niet opnieuw milieuproblemen veroorzaken. Hiertoe heeft de ILT, samen met een aantal omgevingsdiensten, het initiatief genomen om producenten van TGG ervan te overtuigen dat ze de kwaliteit van de voorraden gereinigde grond keuren. Daarbij wordt ook op andere risicovolle stoffen getest die bij gewone grond buiten beschouwing blijven. De ILT heeft de opzet van de keuringen eind 2018 samen met de regionale milieudienst DCMR beoordeeld.

Daarnaast heeft de ILT reinigingsprocessen onderzocht en waar nodig laten aanpassen. Omdat deze verbeterslag pas recent is ingezet, houdt de ILT vinger aan de pols. De ILT is van plan om in 2019 een aantal keuringen te bezoeken en samen met Omgevingsdiensten risicogericht toezicht te houden op de productie van nieuwe TGG.

Bodemenergie

In mei 2018 communiceerde de ILT dat bedrijven onaanvaardbare risico’s nemen bij de aanleg van gesloten bodemenergiesystemen. Problemen doen zich vooral voor als bedrijven boorgaten niet goed afdichten. Dit levert gevaar op voor de kwaliteit van het grondwater. De helft van de onderzochte bedrijven kreeg afgelopen 2 jaar een dwangsom, deels voor het niet goed afdichten van boorgaten. Naar aanleiding van deze toezichtacties stuurde de ILT elk boorbedrijf een brief over de gevolgen als ze de milieuregels niet naleven. De ILT heeft overlegd met de brancheverenigingen en de sector werkt aan verbetering. Najaar 2018 is de ILT gestart met onaangekondigde inspecties om dit te controleren.

Storten van grond in diepe plassen

In 2018 was er maatschappelijke en politieke onrust over het storten van vervuilde grond uit het buitenland in diepe plassen, het zogenaamde `verondiepen’. Diepe plassen zijn plaatsen in de waterbodem waarin men gecontroleerd verontreinigde grond en baggerspecie mag storten. De ILT is toezichthouder voor de verondieping van diepe plassen die in beheer zijn bij Rijkswaterstaat. Voorafgaand aan een debat in de Tweede Kamer kondigde de staatssecretaris van IenW een evaluatie aan van de kaders voor diepe plassen in de wet- en regelgeving en het toezicht daarop. De ILT leverde informatie voor deze evaluatie, zoals gegevens over de toestand van de plassen. Verder is in 2018 de nazorg in de beheerfase tegen het licht gehouden. Onvoldoende beheer kan betekenen dat de verontreinigde grond niet in de plas blijft met als gevolg een risico op verontreiniging van de omgeving. In oktober 2018 hebben de ILT en Rijkswaterstaat een gezamenlijke handhavingsactie op de kwaliteit van de geïmporteerde grond uitgevoerd. Hierbij is gecontroleerd of de transporten aan de Europese Verordening betreffende de overbrenging van afvalstoffen (EVOA) en het Besluit bodemkwaliteit voldeden. Daarbij zijn veel overtredingen vastgesteld. Van de 10 transporten zijn er 2 teruggestuurd. De ILT houdt ook in 2019 de vinger aan de pols.

Versterking informatieketen

In 2018 heeft de ILT met het gebruik van gegevens geëxperimenteerd. Daarbij heeft de ILT verschillende soorten informatiestromen gecombineerd om grondverplaatsingen te volgen en stortlocaties te achterhalen. Verder heeft de ILT samen met Netherlands Space Office, het Nederlands Forensisch Instituut en de politie in 2018 een bijzondere tender (aanbestedingsprocedure) uitgezet. Daarin onderzoeken ze of via satellietdata mogelijke misstanden bij de opslag, het bewerken en toepassen van grond en bouwstoffen in beeld zijn te brengen. Ze gaan na in welke mate ze veranderingen in het landschap kunnen bepalen en of ze daarbij ook iets kunnen zeggen over de aard van het materiaal dat is opgeslagen of dat wordt toegepast.

De ILT draagt ook bij aan initiatieven van haar partners, zoals bij het barrièremodel grondstromen dat de ILT heeft ontwikkeld met DCMR en enkele andere omgevingsdiensten. Dit model heeft als doel risicovolle handelingen in de keten scherper in beeld te brengen en barrières op te werpen tegen mogelijke overtredingen. De ILT heeft het kennisinstituut RIVM gevraagd om de grootste risico’s in de bodemketen te benoemen voor een bredere risicoanalyse van het bodem, grond- en oppervlaktewater in 2019.

Bijeenkomsten met samenwerkingspartners

  • In juni 2018 organiseerde de ILT een kennismarkt voor haar stakeholders, waaronder lokale toezichthouders en de sector. Genodigden konden tijdens deze kennismarkt feedback geven op verschillende initiatieven op het gebied van data en innovatie.
  • Afgelopen jaar zijn diverse kennisbijeenkomsten gehouden over het thema bodemas van afvalenergiecentrales. De bijeenkomsten hebben de ILT en de handhavingspartners meer inzicht gegeven in de keten. Dit vormt de basis voor een nieuwe handhavingsstrategie op dit onderwerp.
  • De ILT heeft bijdragen geleverd aan diverse congressen, bijeenkomsten en sectordagen op bodemgebied, bijvoorbeeld tijdens de regionale bodemdagen in Lelystad en Assen voor lokale toezichthouders en het jaarcongres van de SIKB (beheerder van kwaliteitsrichtlijnen) over gegevens.

Meldingen

De ILT werkt steeds meer risicogericht. Belangrijk daarbij zijn de signalen die binnenkomen bij het Meld- en Informatiecentrum van de ILT (MIC). In 2018 zijn 408 meldingen (bodemsignalen) ingediend, waarvan 162 hebben geleid tot een inspectie. De meldingen gaan over mogelijke misstanden op het gebied van grond, bagger en bouwstoffen. De ILT beoordeelt deze meldingen en bepaalt welke interventie het meest effectief is. Soms is dat een nadere inspectie, in andere gevallen vindt op basis van meerdere signalen over hetzelfde onderwerp communicatie op ketenniveau plaats (bijvoorbeeld een gesprek met de sector).

Toezicht op certificerende instellingen

In 2018 heeft de ILT een audit uitgevoerd bij 1 van de 9 certificerende instellingen op het gebied van bodem. Naar aanleiding van een aantal geconstateerde afwijkingen in het certificatie- en auditproces is de certificerende instelling gewaarschuwd.

Certificerende instellingen zijn door de minister erkend om aan te geven dat een bepaalde persoon bodemwerkzaamheden verricht die voldoet aan de eisen. Deze persoon, doorgaans een medewerker van een bodembedrijf, krijgt hiervoor een certificaat.

Verder zijn er 4 inspecties geweest in verband met een certificaatovername. Dit gebeurde nadat een certificerende instelling had aangekondigd te stoppen met zijn certificeringswerkzaamheden voor bodemwerkzaamheden. De 4 andere certificerende instellingen zijn de competitie aangegaan om de circa 40 vrijgevallen bedrijven aan te stellen als certificaathouder. De inspecties bij deze 4 instellingen laten zien dat er over het algemeen volgens de normen is gewerkt.

De ILT heeft met de certificerende instellingen gesproken over certificering van boorbedrijven die werken met gesloten bodemenergiesystemen. Daarbij heeft de ILT haar inspecties vergeleken met de audits van de certificerende instellingen. Zij sprak vervolgens met de instellingen over de meest voorkomende en opvallende zaken zoals kwaliteitsborging, realistische plannen en kwalificaties van personeel.