De overheid maakt gebruik van deskundigheid die bij de markt beschikbaar is. Op die manier vervullen sommige keuringsinstanties een publieke taak.
Uit het debat over de Fyra kwam naar voren dat de ILT haar werkwijze ten aanzien van keuringsinstanties kritisch moet bezien. Daarbij houdt de ILT er rekening mee dat Europese eisen niet altijd overeenkomen met de Nederlandse wensen.
De verhouding van de ILT tot keuringsinstanties is divers. Er zijn instanties die door de ILT moeten worden erkend, instanties die namens de ILT certificeren en certificerende bedrijven waar de ILT op toeziet.
Keuringsinstanties en certificaten spelen een rol bij bijvoorbeeld het toezicht op het vervoer van gevaarlijke stoffen, de scheepvaart, bodemverontreiniging en de energielabels.
Klassenbureaus
Klassenbureaus in de scheepvaart zijn wereldwijd werkende organisaties die namens een overheid (ook de Nederlandse) op basis van een contract met die overheid scheepskeuringen doen en certificaten afgeven voor schepen onder Nederlandse vlag.
Het is de taak van de ILT om erop toe te zien dat de klassenbureaus hun taken conform hun contract met de Nederlandse overheid en nationale en internationale eisen uitvoeren. De ILT maakt daarbij ook gebruik van beschikbare gegevens over de prestaties van deze organisaties van andere EU-lidstaten en de European Maritime Safety Agency.
Voorbeeld: certificerende instellingen
De ILT onderwerpt in 2017 een aantal certificerende instellingen (CI’s) waarop de ILT toezicht houdt, aan een inspectie. Aan de hand van deze inspecties wil de ILT een beeld krijgen van de dingen die goed gaan bij de CI’s en van de dingen waar verbeteringen noodzakelijk zijn. De uitkomsten van de inspecties bepalen mede de keuzes en de inzet voor de jaren daarna.
Bedrijven kunnen CI’s gebruiken om daarmee een signaal van kwaliteit en professionaliteit aan de afnemers af te geven. Kwaliteitszorg (ISO 9001), milieuzorg (ISO 14001) en diverse private keurmerken zijn daarvan voorbeelden. Certificering kan betrekking hebben op een product, een proces, een dienst, een (management)systeem, een persoon of een instantie.
De wetgever gebruikt dit private systeem om de toegang tot de markt te reguleren. Op dat moment wordt de afgifte van een certificaat een publiekrechtelijke handeling. Daarop bestaat toezicht. In een aantal gevallen verricht de ILT dit publieke toezicht.
Een grote CI bestaat veelal uit een holding met diverse werkmaatschappijen. Deze werkmaatschappijen zijn min of meer zelfstandige entiteiten, ieder met een eigen directie, organisatie en managementsysteem. De ILT heeft te maken met die werkmaatschappijen, die met een grote mate van zelfstandigheid werken.
Dat betekent dat het niet eenvoudig is om een integrale audit uit te voeren naar de volledige CI. Een integrale aanpak vergt veel capaciteit en coördinatie. Van het volledige bedrijf kan de ILT pas iets zeggen als zij de bevindingen van de werkmaatschappijen bij elkaar voegt.
Voorbeeld: certificerende instellingen spoorsector
De parlementaire enquêtecommissie Fyra is van mening dat de ILT het toezicht op de keuringsinstanties moet intensiveren, in ieder geval door het uitvoeren van regelmatige handhavingsaudits en een kritische toetsing van de wijze waarop keuringsinstanties certificeringstrajecten uitvoeren in concrete toelatingstrajecten.
Het kabinet is het eens met de enquêtecommissie dat de ILT een kritische houding moet aannemen ten aanzien van keuringen en certificeringen door keuringsinstanties in de hele keten van toelating. De wijze waarop dit toezicht is vormgegeven, zal verder worden geïntensiveerd en verfijnd. De ILT heeft hiertoe verschillende methodes beschikbaar, ook voor de vergunningverlening voor spoorvoertuigen. De ILT kan toezicht houden door middel van een productcontrole, de beoordeling van het kwaliteitsmanagementsysteem of de beoordeling van het technisch dossier. Ook kan de ILT kiezen voor een fysieke inspectie (reality check) van het materieel of een fabriek op het moment dat de keuringsinstantie daar haar audit uitvoert. Als onderdeel van de beoordeling van het technisch dossier bij de vergunningverlening van spoorvoertuigen kan de ILT treinen of proefritten inspecteren. Afhankelijk van de uitkomst van de risico-analyse en de feiten en omstandigheden, wordt een keuze gemaakt voor een methode of een combinatie daarvan.
Ook het blijvend goed functioneren van de keuringsinstanties zelf is van belang hierbij. Sinds 2013 is het toezicht op de keuringsinstanties geïntensiveerd. Op dit moment vindt jaarlijks bij iedere door Nederland erkende keuringsinstantie een handhavingsaudit plaats. Met het geïntensiveerde toezicht en inzet van de hierboven genoemde toezichtmethodes voor de keten van toelating zal de ILT invulling geven aan de kritischer opstelling naar de keuringsinstanties waar de enquêtecommissie om vraagt.
Verwijzing: Kabinetsreactie op het eindrapport van de Parlementaire enquetecommissie Fyra, Tweede Kamer, vergaderjaar 2015-2016, 33 678, nr. 16.
