5. De Autoriteit woningcorporaties

5.1 Ambitie Autoriteit woningcorporaties

De ambitie van de Autoriteit woningcorporaties is een bijdrage leveren aan het vertrouwen in een goede taakuitoefening door corporaties - in het belang van de volkshuisvesting. Corporaties hebben als kerntaak: het bieden van betaalbare en kwalitatief goede woningen aan mensen die hier niet zelf in kunnen voorzien. Het vinden van een passende woning en het wonen in een kwalitatief goede en betaalbare woning vormen het perspectief van de woningzoekende en huurder.

5.2 Informatie is de kern

Een goede informatievoorziening en analyse vormt de kern van het werk van de Autoriteit woningcorporaties. Dit is de basis voor verdere kennisontwikkeling. De informatie kan kwalitatief zijn, zoals rapporten van planbureaus, maar ook kwantitatief, zoals de financiële ratio’s. Op basis van de beschikbare informatie zal een voortdurende scan op risico’s plaatsvinden.

Met het centraal stellen van de informatiepositie en de daarbij horende versterking van de analyse- en kennisfunctie, zal de focus van het huidige instellingstoezicht zich op termijn verplaatsen naar thematisch toezicht. Dit kan resulteren in een publicatie of een brief aan alle corporaties of een deel daarvan. Ook kan het aanleiding zijn voor verdieping van het (governance) toezicht, met als achterliggend doel: het intern toezicht op deze aspecten versterken. Deze vorm van toezicht biedt meer mogelijkheden om invulling te geven aan de reflectieve en effectieve functie: hoe werkt een bepaalde regeling in de praktijk? Of: wat heeft het toezicht van de Autoriteit woningcorporaties bijgedragen aan het voorkomen of oplossen van een bepaald probleem?

Jaarlijks zal de Autoriteit woningcorporaties verkenningen en onderzoeken uitvoeren, die de opmaat kunnen vormen voor thematisch toezicht. Daarnaast wordt jaarlijks het Sectorbeeld gepubliceerd dat een overall beeld geeft van de sector.

Samen met Aedes, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) werkt de Autoriteit woningcorporaties nauw samen om de informatievoorziening vanuit de corporatiesector te vernieuwen en de verantwoordingslast terug te brengen. Daarvoor is aansluiting gezocht bij Standard Business Reporting (SBR). Dit is een systeem dat ook elders binnen de rijksoverheid gebruikt wordt voor gegevensuitwisseling. De uitvraag van de prognosegegevens zal plaatsvinden via een SBR-portaal.

5.3 Accountantsprotocol

De Autoriteit woningcorporaties steunt bij het uitvoeren van de toezichtstaken op de controlewerkzaamheden van de accountants bij de corporaties. In het accountantsprotocol worden hiervoor eisen gesteld aan de werkzaamheden van de accountants bij corporaties. Het protocol is opgenomen in een bijlage bij de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting en wordt jaarlijks geactualiseerd. De Autoriteit woningcorporaties is voorzitter van de werkgroep die zorgt voor actualisering en is tevens penvoerder. In deze rol bewaakt zij de ambitie tot reductie van de administratieve lasten.

5.4 Toezicht in 2019

Het gezamenlijke beoordelingskader van de Autoriteit woningcorporaties en WSW is de basis voor het toezicht op de corporatiesector. In 2019 worden alle corporaties op basis van dit kader beoordeeld. Het kader kent 3 toezichtvelden: financiële continuïteit, bedrijfsmodel en governance & organisatie. De Autoriteit woningcorporaties beoordeelt de governance van de corporatie en WSW beoordeelt het bedrijfsmodel. Bij de jaarlijkse ontvangst van de verantwoording- en prognosegegevens analyseren de Autoriteit woningcorporaties en WSW de belangrijkste financiële ontwikkelingen en stemmen eventuele acties af. Vanuit zijn taak als borger stelt WSW voor iedere corporatie een financiële analyse samen en deelt deze met de Autoriteit woningcorporaties. Jaarlijks zal de Autoriteit woningcorporaties een basisonderzoek verrichten op het terrein ‘governance & organisatie’ en WSW op het bedrijfsmodel. Als de uitkomsten van de basisonderzoeken daartoe reden geven, volgt een verdieping en daarna eventueel een interventie richting de corporatie. De bevindingen bij de onderzoeken worden gedeeld met de andere partij, zodat deze deels kan varen op de inzichten van de ander. Interventies vinden in onderlinge afstemming plaats.

De onderwerpen integriteit en rechtmatigheid behoren volgens artikel 61 van de Woningwet tot het toezicht van de Autoriteit woningcorporaties. Omdat zij geen primair aandachtsgebied voor WSW vormen, zijn ze niet in het beoordelingskader opgenomen. De Autoriteit woningcorporaties voert het toezicht op deze onderwerpen uit, legt eventuele interventies op en deelt haar bevindingen - voor zover dit nodig en mogelijk is in verband met de vertrouwelijkheid - met WSW.

Er loopt een evaluatie van de Woningwet. De uitkomsten hiervan - die eind 2018 beschikbaar komen – kunnen nog gevolgen hebben voor de uitvoering van het jaarplan 2019.

5.5 Governance

Naast het basisonderzoek zal de Autoriteit woningcorporaties eenmaal in de vier jaar een governance-inspectie uitvoeren. Omdat governance alle aspecten van het besturen van een corporatie betreft, stelt de Autoriteit woningcorporaties governance centraal in haar toezicht op individuele corporaties. Gebrekkige governance blijkt vaak mede de oorzaak van incidenten uit het verleden. Een goed functionerende governance kan veel problemen voorkomen, zoals een slechte aanpak van financiële problemen, integriteitsinbreuken en tekortkomingen in de compliance.

Met de Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland (SVWN) heeft de Autoriteit woningcorporaties afgesproken dat de Autoriteit woningcorporaties in beginsel geen governance-inspectie uitvoert als er in die periode ook een visitatie plaatsvindt. Dit gebeurt dan 2 jaar daarna, dus tussen 2 visitaties in. Als echter uit het basisonderzoek of uit andere signalen blijkt dat een eerdere inspectie nodig is, dan zal de Autoriteit woningcorporaties dit moment vervroegen. Ook een kritisch visitatierapport kan aanleiding zijn om een inspectie uit te voeren. Daarnaast voert de Autoriteit woningcorporaties ook inspecties uit naar aanleiding van andere signalen (compliance, financieel, integriteit). Ook bij deze inspecties wordt vanuit het signaal altijd bekeken wat de rol van de governance hierin is.

De inspecteurs van de Autoriteit woningcorporaties zijn in verbinding met de corporaties en werken nauw samen met de accountmanagers van WSW. De inspecteurs zijn de ogen en oren van de Autoriteit woningcorporaties en geven signalen af over ontwikkelingen binnen de sector. Signalen over risicovolle zaken kunnen worden voorgelegd aan de minister ten behoeve van beleidsontwikkeling.