Maatschappelijke doelen
De Autoriteit woningcorporaties (Aw) ziet erop toe dat woningcorporaties zich concentreren op hun kerntaak: zorgen dat mensen met een lager inkomen goed en betaalbaar kunnen wonen. Nu en in de toekomst.
De woningcorporaties beheren gezamenlijk ongeveer 2,4 miljoen woningen. De Aw houdt toezicht op het gedrag van woningcorporaties en op hun financieel beheer.
De Aw kan bij het toezicht maatregelen opleggen aan woningcorporaties om de financiële situatie of de governance te verbeteren. Als maatregelen niet het gewenste effect hebben, kan een corporatie onder verscherpt toezicht worden geplaatst.
De afdeling vergunningverlening geeft toestemmingen, ontheffingen en zienswijzen af in het kader van volkshuisvestelijke veranderingen, zoals fusies, en de geschiktheid en betrouwbaarheid van bestuurders en commissarissen. De Aw rapporteert jaarlijks over de ontwikkelingen binnen de sector. Zo brengt de Aw jaarlijks de Staat van de corporatiesector uit.
Ontwikkelingen
Grote opgaven leefomgeving
Het Planbureau voor de Leefomgeving schetst in 'Grote opgaven in een beperkte ruimte'1 de grote uitdagingen op het gebied van de leefomgeving:
- Claims op en toewijzing van grondposities;
- Woningbouwopgave;
- Overgang naar andere energiebronnen, zoals windmolens of zonnepanelen;
- Draagkracht van de bodem;
- Beschikbaarheid van (drink)water;
- Biodiversiteit.
Woningbouwopgave
Maatschappelijke en sociale veranderingen hebben geleid tot een toename van de vraag naar woningen. Vooralsnog zijn er meer dan 300.000 woningen te weinig in Nederland. Velen vinden geen betaalbare en passende woning.
Verduurzamingsopgave
De verandering van energiebronnen vraagt ook om aanpassingen in de gebouwde omgeving. De realisatie van de voornemens uit het Klimaatakkoord zijn onzeker zolang de investeringscondities voor corporaties vrij slecht zijn.
Vergrijzing
De samenstelling van de bevolking verandert. Het aantal ouderen neemt zowel absoluut als relatief sterk toe. Volgens de CBS-Bevolkingsprognose neemt het aantal 65-plussers toe: van 2,7 miljoen in 2012 naar 4,7 miljoen in 2041.
De mobiliteit van ouderen op de woningmarkt is beperkt. Een deel van hen krijgt ouderdomsklachten. Dit vergt aanpassingen in de bestaande woningvoorraad.
Leefbare wijken
De ontwikkelingen in de maatschappij, in combinatie met het huidige functioneren van de corporatiewoningmarkt, hebben als risico dat de samenstelling van de bevolking van corporatiewijken meer homogeen wordt. Een concentratie van kwetsbare huishoudens in bepaalde buurten is vaak ongunstig voor de leefbaarheid ter plekke.
Financiële huishouding en woningbouwopgave
De Woningwet is onlangs herzien. Hierdoor is meer maatwerk mogelijk. De Aw kijkt mee of de woningbouwopgave meegewogen wordt bij het nemen van beslissingen over bouw van woningen door de woningcorporaties.
Het verlagen van de verhuurheffing leidt ertoe dat de woningcorporaties meer financiële ruimte hebben om woningen te bouwen. Dit zal leiden tot additionele planvorming door de corporaties.
Focus van de Aw
In 2020 is getoetst hoe de opgaven die deze ontwikkelingen veroorzaken binnen de corporatiesector zich verhouden tot de middelen in de sector. Dit is gebeurd in een studie van de ministeries van BZK, EZK en Financiën en brancheorganisatie Aedes. De uitkomsten zijn gedeeld met de Tweede Kamer. In 2021 is een update gepubliceerd voor het dossier van de formatie.
Uit de confrontatie van de opgave met de beschikbare middelen blijkt dat de corporatiesector tot 2035 onder het huidige beleid een tekort heeft van €20 tot €30 miljard. De opgave heeft betrekking op:
- Uitbreiding van de sociale woningvoorraad vanwege het woningtekort;
- Instandhouding van de woningvoorraad;
- Uitvoering van een verduurzamingsprogramma.
In de Nationale Woon- en Bouwagenda2 schetst de minister van VRO de oorzaken, doelstellingen en programmatische aanpak om de wooncrisis het hoofd te bieden. Met de agenda wordt het belang van volkshuisvesting in ere hersteld.
De minister neemt de regierol op zich, om samen met alle betrokken partijen te zorgen dat voor iedereen een passende, duurzame en betaalbare woning is in veilige en leefbare wijken. Deze ontwikkeling zal grote gevolgen hebben voor de woningcorporaties en daarmee voor de Aw.
Veel van de voorwaarden die deze grote bouwopgave mogelijk moeten maken zijn op dit moment nog niet beschikbaar. Deze condities kunnen veranderen, bijvoorbeeld in het licht van de mogelijke afschaffing van de verhuurdersheffing. De Aw blijft de ontwikkelingen nauwlettend volgen en waar mogelijk stimuleren.
1 Grote opgaven in een beperkte ruimte, Ruimtelijke keuzes voor een toekomstbestendige leefomgeving, april 2021.
2 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, 11 maart 2022.,
