Maatschappelijke doelen
Op het terrein van bodem, grond- en oppervlaktewater werkt de ILT aan een goede kwaliteit van de bodem en veilig grond- en oppervlaktewater. Het gaat primair om veilig en duurzaam (her)gebruik van grond en bouwstoffen en veilig gebruik van oppervlaktewater. De maatschappelijke schade van eventuele bodemverontreiniging is omvangrijk. Zie hiervoor de IBRA.
Het vertrouwen van de samenleving in bodem- en waterbeheer is een belangrijk nevendoel. Burgers geven aan een goede kwaliteit van bodem en grond- en oppervlaktewater van belang te vinden, zo blijkt het uit het perceptieonderzoek uit 2021.
Ontwikkelingen
Bodemkwaliteit
Er is groeiende politieke en maatschappelijke aandacht voor het vraagstuk bodemkwaliteit, onder andere naar aanleiding van casuïstiek rond de toepassing van staalslakken, thermisch gereinigde grond (TGG), granuliet en AVI-bodemassen. Dit laatste is bodemas die achterblijft in afvalverbrandingsinstallaties.
Afvalstoffen worden vaker hergebruikt, bijvoorbeeld in de vorm van secundaire bouwstoffen. Hiermee ontstaat een groter risico op onjuiste toepassing en daarmee verontreiniging van bodem en grond- en oppervlaktewater.
Het beheer van de bodemkwaliteit is complex en versnipperd ingericht. In 2020 zijn 3 rapporten1 verschenen die ingaan op het belang van versterking van het Kwalibo-stelsel (Kwaliteitsborging in het bodembeheer) en van het toezicht en de handhaving erop. Dit heeft geleid tot de ambtelijke taskforce 'Versterking bodemstelsel'. De verbetervoorstellen van deze taskforce zijn in april 2022 door de staatssecretaris van IenW naar de Tweede Kamer gestuurd. De verbetervoorstellen worden de komende periode geïmplementeerd.
Daarnaast krijgen de adviezen van de commissie Van Aartsen over de inrichting van het VTH-stelsel doorwerking bij de bodemtaken en de grond- en oppervlaktewatertaken. Door de introductie van de Omgevingswet per 1 januari 2022 ontstonden bevoegdheidsverschuivingen van provincie naar gemeente die het bodemdomein raken.
Grond- en oppervlaktewater
De klimaatverandering zorgt voor meer druk op het grond- en oppervlaktewater als bron voor de winning van drinkwater. Dit leidt tot schaarste bij droogte met als gevolg mogelijke normoverschrijding.
Verder staat de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater onder druk vanwege een toename van opkomende stoffen, zoals PFAS, andere zeer zorgwekkende stoffen (ZZS), medicijnresten, bestrijdingsmiddelen en de toepassing van secundaire bouwstoffen die kunnen uitlogen.
Focus van de ILT
Bodemkwaliteit
De focus van het bodemtoezicht richt zich op het voorkomen van risicovolle en ongewenste gebeurtenissen op het gebied van het (weg)mengen van verontreinigingen in de ketens van grondverzet en toepassing van bouwstoffen, waarbij uitloging en uitspoeling van verontreinigingen kan plaatsvinden en het drinkwater kan bedreigen. De ILT heeft hiervoor een programma ingericht.
In de eerdergenoemde onderzoeken is geconcludeerd dat de ILT als toezichthouder in het stelsel bodemtoezicht op grond van normoverschrijdend gedrag binnen het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) intensiever moet toezien op certificerende instellingen en bodemintermediairs.
Hier zet de ILT op in door het VTH-deel op te pakken van het programma van het ministerie van IenW gericht op het verbeteren van het Kwalibo-stelsel. Daarnaast besteedt de ILT in het programma 'Inspectie en Certificering' specifiek aandacht aan de verschillende stelsels van certificering.
De ILT draagt de komende jaren bij aan de verdere ontwikkeling van beschikbaar instrumentarium, zoals het gebruik van locatiegegevens, satellietgegevens als locatie en samenstelling en het grondstromenpaspoort. Ook gaat de ILT vaker gebruikmaken van het strafrecht voor het terugdringen van bodemovertredingen.
Grond- en oppervlaktewater
Bij de watertaken van de ILT gaat de focus uit naar actualisering van verleende vergunningen voor lozingen op oppervlaktewater, waarbij opkomende stoffen speciale aandacht krijgen. Daarnaast is sprake van een toename van vergunningverlenende en toezichthoudende taken door de komst van de Omgevingswet.
1 'Kleine korrels, grote discussie – rapportage over granuliet en het Besluit bodemkwaliteit', Wim Kuijken (1 september 2020); 'Onderzoek kwantificering ILT-bevindingen naleefgedrag Kwalibo-stelsel', P2 (3 september 2020), en; 'Beleidsevaluatie Kwaliteitsborging Bodem', Witteveen en Bos (4 september 2020).
