Breedte en diversiteit van het werkveld

De ILT is verantwoordelijk voor toezicht, vergunningverlening en opsporing op een brede reeks aan onderwerpen op het terrein van transport, infrastructuur, milieu en wonen.

Informatie over de onderwerpen die vallen onder de ILT staat verdeeld over 17 hoofdonderwerpen met ruim 200 links naar onderliggende informatie op www.ilent.nl/onderwerpen.

Naast het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voert de ILT taken uit voor de volgende ministeries en ministers:

  • Voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK): toezicht op CE-markeringen van bouwproducten, en toezicht op energielabels voor energieprestaties van gebouwen.
  • Voor het ministerie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO): toezicht op de woningcorporaties.
  • Voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK): toezicht op het verminderen van broeikas­gassen, en het verbindingsbureau markttoezicht op producten.
  • Voor het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV): vergunning­verlening en toezicht op de Wet precursoren voor explosieven, en toezicht op bescherming van de koopvaardij.
  • Voor het ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa): toezicht volgens de Uitvoeringswet Verordening conflictmineralen.
  • Voor het ministerie van Financiën (Fin: toezicht op naleving van de Afvalstoffenheffing.

De ILT werkt ook samen met andere toezichthouders. Onder andere met de Nederlandse Arbeidsinspectie voert de ILT het toezicht uit op rij- en rusttijden.

Het takenpakket van de ILT volgt uit meer dan 70 wetten met een lange lijst van daaronder vallende besluiten en regelingen, en uit 79 verorde­ningen, 27 verdragen, 71 aanwijzingen en mandaat­regelingen. Hieruit volgt een groot aantal verantwoor­delijkheden, zoals het afgeven van 284 verschillende typen vergunningen, het beheer over 15 registers, de ontvangst van 88 meldstromen en het verzorgen van ruim 150 rapportages. Deze breedte en diversiteit aan taken en producten dwingt de ILT tot scherpe keuzes over de inzet.

Het is hoogwater in de rivier. Een boomtop steekt boven het wateroppervlak uit. Aan de kade staan mensen te kijken naar het hoge water.
Tineke Dijkstra

Maatschappelijk effect is leidend

De ILT is gericht op het beperken van maatschappelijke schade. Taken die hoog scoren in de ILT-brede risicoanalyse (IBRA) krijgen extra aandacht ten laste van taken die minder hoog uitkomen.

De wettelijke taken vragen, gezien de omvang van de middelen die de ILT beschikbaar heeft, een afweging over hoe intensief of extensief de ILT deze uitvoert. Deze afweging zit deels tussen de onderwerpen binnen elk van de genoemde terreinen, maar ook over de terreinen heen. Zo raken de maatschappelijke ontwikkelingen tussen milieu en veiligheid steeds meer verweven, wat vraagt om een integrale benadering.

Hieronder volgen de belangrijkste aandachtspunten per toezichtonderwerp: milieu, transport, infrastructuur en wonen.

Milieu

Voor milieu volgen uit de IBRA substantiële maatschappelijke risico's. Al een aantal jaar laat de IBRA de grootste risico's zien op het terrein van afval en bodem, en de signaalschades zijn groot op het terrein van emissies van diverse schadelijke stoffen. Uit onderzoek naar de perceptie van burgers over maatschappelijke risico's, dat de ILT in 2021 heeft laten uitvoeren, bleek dat ook daar de onderwerpen op het gebied van milieu bovenaan staan: de juiste verwerking van afval, de zorg voor bodem en waterkwaliteit, en het correcte gebruik van chemicaliën.

Op het terrein van milieu is veel in beweging door de groeiende aandacht voor milieuvraagstukken, bijvoorbeeld voor de diffuse verspreiding van chemische stoffen in ons milieu, maar ook de steeds nadrukkelijker opgave aan overheid en grote bedrijven om klimaatverandering tegen te gaan. Nu de leefomgeving steeds duidelijker grenzen stelt, wordt het toezicht hierop nog belangrijker.

Voor milieuonderwerpen geldt dat er onderling veel samenhang en verwevenheid is. Denk aan het gebruik van afvalproducten als grondstof of in brandstof, de relatie tussen afval- en grondstromen, de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen daarin, en de relatie met de wens spaarzaam om te gaan met schaarse grondstoffen.

Europees beleid is in ontwikkeling op basis van initiatieven als 'Fit for 55' en de 'European Green Deal'.

Dit alles vraagt, meer dan bij de andere toezicht­domeinen, om een integrale aanpak, gericht op de versterking van de toezichtketen. Dit ligt in het verlengde van de aanbevelingen van de commissie Van Aartsen voor het VTH-stelsel.

Transport

Voor transportonderwerpen – uitgezonderd goederenvervoer over de weg – geldt dat de schades zoals zichtbaar in de IBRA minder hoog zijn, terwijl op dit terrein relatief veel wettelijke en internationale verplichtingen en samenwerkingsverbanden bestaan.

Het waarborgen van deze verplichtingen en continue aandacht voor de veiligheid van verschillende transport­modaliteiten is nodig, zodat de risico's klein blijven en het vertrouwen van burgers in veilig transport gegrond is.

Het zwaartepunt bij de transportonderwerpen ligt bij de doorontwikkeling van het toezicht, om deze verplichtingen zo efficiënt én effectief mogelijk in te vullen.

Infrastructuur

Infrastructurele onderwerpen kenmerken zich vaak door relatief lage kansen op potentieel erg grote schades, zoals het risico op een dijkdoorbraak of een exploderende buisleiding. In de IBRA wordt een deel van de infrastructuurrisico's beschreven als 'buitengewone gebeurtenissen': gebeurtenissen waarvan een zeer kleine kans bestaat dat deze zich voordoen, maar waarvan de gevolgen potentieel catastrofaal zijn.

Om de kans te verkleinen dat deze gebeurtenissen optreden, is een gedegen basisniveau van het toezicht nodig, met bijbehorende langjarige aandacht, om kennis op peil te houden en problemen te voorkomen.

Wonen

De Autoriteit woningcorporaties (Aw) is onderdeel van de ILT en ziet erop toe dat woningcorporaties zich concentreren op hun kerntaak: zorgen dat mensen met een laag inkomen goed en betaalbaar kunnen wonen.

Uiteenlopende ontwikkelingen komen samen in deze taken, zoals hoge druk op de beschikbare ruimte, de woningbouwopgave, versnelde verstedelijking, de verduurzamingsopgave en de vergrijzing.

Ten slotte zijn er ILT-onderwerpen die buiten deze vierdeling vallen, zoals producttoezicht, en onderwerpen die thema-overstijgend zijn, zoals cybercriminaliteit.

Een appartementencomplex.

Programmeren met effect

De ILT kiest ervoor de onderwerpen met de grootste maatschappelijke risico's en een sterke samenhang programmatisch aan te pakken. De IBRA is hierin leidend. In deze programmatische aanpak kijkt de ILT vooral naar het totaal aan mogelijkheden om risico's te verminderen, zoals gedragsbeïnvloeding, samenwerking met andere toezichthouders, samen­werking met de sectoren, en het opstellen van signalerende rapportages.

Voor de programma's gebruikt de ILT binnen de organisatie beschikbare kennis, en werkt de inspectie samen met andere organisaties. Een programma bundelt alle interventies die kunnen bijdragen aan vermindering van het geconstateerde risico, met zichtbaar effect.

Ook bij onderwerpen met een minder groot maatschappelijk risico kan de ILT kiezen voor een programmatische aanpak. Bijvoorbeeld als sprake is van domeinoverstijgende vraagstukken, zoals in het geval van luchthaven Schiphol, waar vragen op het gebied van transport, infrastructuur en milieu geografisch samenkomen. Of in programma's waarin de inspectie kijkt naar vernieuwende manieren van werken, zoals verkennen of het concept 'vertrouwen' van meerwaarde kan zijn. Daarnaast zijn er programma's gericht op de organisatieontwikkeling van de ILT zelf.

Dit zijn de programma's die in 2022 in uitvoering of in ontwikkeling zijn. Veel programma's eindigen in de periode 2022-2027, waarna wordt bezien of, en op welke wijze, ze een vervolg krijgen.

Programma's in uitvoering: toezicht

  1. Afval circulair
  2. Cybersecurity
  3. Duurzame producten
  4. Grond- en bouwstoffen
  5. Inspectie en certificering
  6. Marktwerking taxi               
  7. Minder broeikasgassen
  8. Schoon schip
  9. Slim en veilig goederenvervoer over de weg
  10. Veilig en duurzaam Schiphol
  11. Veiligheid op het spoor
  12. Vertrouwen

Programma's in uitvoering: organisatieverandering

  1. Basiscondities programmatisch toezicht met effect
  2. Datakoers ILT
  3. Optimalisatie vergunningverlening

Programma's in ontwikkeling: toezicht

  1. Brandstoffen     
  2. Chemische stoffen (REACH)
  3. Internettoezicht
  4. Markttoezicht op producten
  5. Versterking Luchtvaartautoriteit

Voor onderwerpen waarvoor geen programma is ingericht, beoordeelt de ILT – met de IBRA als belang­rijkste uitgangspunt – of een programma wenselijk of mogelijk is. Dit gebeurt door middel van verkenningen. Voor de periode 2023 en verder gaat dit in elk geval om:

  1. Ongevallen met schepen
  2. Klimaat
  3. Artificiële intelligentie
Uitzicht over Den Haag.
Zicht over Den Haag

Inzichtelijk maken van effect

De overheid heeft zich maatschappelijke doelen gesteld. De ILT draagt aan de realisatie hiervan bij door toezicht, opsporing en vergunningverlening. Inzicht in de bijdrage van de ILT aan beleidsdoelen maakt het mogelijk hierover verantwoording af te leggen en als dit nodig is bij te sturen.

Om de effecten beter inzichtelijk te maken, hanteert de ILT een aanpak gebaseerd op het geloofwaardig maken van die bijdrage door onderbouwde redeneerlijnen op te stellen die vervolgens – waar mogelijk – worden getoetst aan metingen in de praktijk. Het is daarbij essentieel indicatoren vast te stellen die iets zeggen over de bijdrage van de ILT aan de beleidsdoelen.

Het meten van deze samenhang is complex, doordat ook andere factoren de ontwikkeling van maatschappelijke schade bepalen. Daarom zal het vaak gaan om het 'plausibel maken van de bijdrage' in plaats van het aantonen van een causaal verband. Hierbij maakt de ILT gebruik van ervaringen uit het programma Inzicht in Kwaliteit van het ministerie van Financiën en de uitwisseling van kennis en ervaring hierover door rijksinspecties.

Ook onderwerpen die de ILT niet programmatisch aanpakt, worden beoordeeld op de mate waarin maatschappelijk effect kan worden bereikt. Hiervoor heeft de ILT een werkwijze ontwikkeld die helpt tot een optimale inzet van capaciteit te komen. De risicogerichte werkwijze uit de Koers (IBRA) blijft leidend. Op tactisch en operationeel niveau (de jaarplannen van de afdelingen) wordt deze verder uitgewerkt door bijvoorbeeld nader onderzoek te doen naar de oorzaken van risico's of de inzet van vernieuwende manieren van toezicht.

Onderwerpen

Hier volgt een overzicht van 17 grotere onderwerpen waaraan de ILT de komende jaren aandacht besteedt.

Het betreft een cluster van (deel)onderwerpen, (bijvoorbeeld luchtvaart), regelgeving (zoals vrachtwagenheffing), of rol (Wabo-advies en interbestuurlijk toezicht). Voor een aantal onderwerpen uit de lijst geldt dat ze niet via een programma worden opgepakt, maar als onderdeel van het reguliere toezicht. 

De onderwerpen staan gerangschikt op volgorde van IBRA-risico, aangevuld met het jaarplan van de Aw. 

Per onderwerp worden de maatschappelijke doelen van het toezicht, de (maatschappelijke en strategische) ontwikkelingen, en de focus van het toezicht in de komende jaren toegelicht.