Maatschappelijke doelen
De ILT werkt aan de bevordering van de juiste afvalverwerking om schade aan mens en milieu te voorkomen of te beperken. Daarbij richt de ILT zich op 3 risico's:
- Onvoldoende recycling en benutting van waardevolle grondstoffen.
- Blootstelling van mens en milieu aan onjuist verwerkte (gevaarlijke) afvalstoffen.
- Export van (gevaarlijk) afval naar kwetsbare landen met onvoldoende verwerking- en toezichtstructuur.
De ILT toetst de naleving van de inzamel- en recyclingnormen die zijn vastgelegd in de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, waaronder die op het gebied van (statiegeld) verpakkingen, elektrische en elektronische apparatuur en in de toekomst ook textiel. De omvang van het toezicht neemt toe door de groeiende hoeveelheid regelgeving op dit gebied en de aanscherping van normen in de bestaande regelgeving. Zo ziet de ILT bijvoorbeeld toe op het beperken van het gebruik van single-use plastics, zoals rietjes, plastic bestek of vistuig. Ook kijkt de ILT naar de recyclebaarheid van producten in het afvalstadium, op basis van de essentiële eisen aan verpakkingen. Dat doet de inspectie door productdossiers op te vragen bij producenten en importeurs en te controleren of deze voldoen.
Daarnaast is de ILT verantwoordelijk voor vergunningverlening en toezicht op import, doorvoer en export van afval, op grond van de Europese verordening overbrenging afvalstoffen (EVOA).
Verder heeft de ILT als taak vergunningen te verlenen en toezicht te houden op het gebied van het Besluit inzamelen afvalstoffen (Bia), de Europese Verordening scheepsrecycling en de Wet voorkoming verontreiniging door schepen (Wvvs). En tenslotte heeft de ILT een taak op het gebied van de afvalstoffenheffing buitenland, op basis van de Europese kaderrichtlijn afvalstoffen.
Ontwikkelingen
De verwachting is dat landen buiten de Europese Unie (EU) hun grenzen gaan sluiten voor laagwaardige afvalstromen of er eigen eisen aan gaan stellen. Dat gebeurde eerder al bij plastic afval.
De druk op de Europese markt neemt hierdoor toe. Daarmee stijgt ook het risico op afvoer naar verwerkers die het minder nauw nemen met wettelijke normen en richtlijnen en stijgt de kans op lekstromen. De geplande herzieningen van de EVOA hebben daarbij invloed op de huidige werkwijze van de ILT.
Verder stelt de wetgeving eisen aan minimale percentages hergebruikt materiaal in producten. Dit betekent bijvoorbeeld dat in 2030 een plastic flesje voor minimaal 30% uit recyclaat moeten bestaan. Ook de kwaliteit of samenstelling van afvalstromen gaat bij import- en exportcontroles een grotere rol spelen. Daarnaast zullen complexe afvalstromen die te maken hebben met duurzaamheid in de toekomst groter worden. Denk hierbij aan afval van zonnepanelen, windmolens, accu's en batterijen.
De samenleving vraagt om meer duurzaamheid en minder gebruik van single-use plastics. Dit gaat verder dan de huidige normen voor producenten. Dat kan tot schuring leiden. Het belang dat de samenleving hieraan hecht is zichtbaar door het groeiend aantal meldingen dat de ILT ontvangt.
Textiel
In 2023 treedt een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textiel in werking. Het doel is te zorgen voor meer hergebruik, minder verspilling en minder vervuiling. De producenten van kleding worden verantwoordelijk voor de afvalfase van de producten die zij op de markt brengen. Ook moeten zij gerecyclede vezels gebruiken in nieuwe producten. De bepalingen van het Besluit regeling voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) zijn van toepassing.
Het Besluit UPV stelt eisen aan producenten over onder andere de inname van hun producten in de afvalfase en de organisatie en financiering daarvan. Een UPV biedt de ILT mogelijkheden om te sturen op de achterkant van de keten, om zo de voorkant van de keten te beïnvloeden.
De verwachting is dat het Besluit UPV textiel de producent zal stimuleren om de kosten te verlagen van inzameling, sortering en recycling door langere levensduur, hergebruik, reparatie en recycling. Het gaat dan om de hele levenscyclus (inclusief de afvalfase) van textiel. De ILT houdt toezicht op deze nieuwe UPV.
Afval als grondstof
Afval wordt steeds vaker gebruikt als grondstof voor nieuwe producten, bijvoorbeeld voor bio-brandstoffen. De samenstelling van afval- en grondstoffenstromen wordt steeds complexer. Dat komt onder andere door de toegenomen waarde van deze stromen, de complexe (internationale) handelsketens, voortschrijdend inzicht in de schadelijkheid van vervuilende stoffen in de afvalstromen en de versnipperde controlestructuren op de plaatsen van herkomst.
Focus van de ILT
De komende jaren zoekt de ILT nadrukkelijk aansluiting bij de transitieagenda's voor een circulaire economie die voor een aantal sectoren zijn opgesteld.
In de ontwikkeling naar een circulaire economie passen steeds meer partijen afval- of reststromen toe in nieuwe producten. Dit brengt risico's met zich mee, zoals bijvoorbeeld ontwijkgedrag doordat wordt overgestapt naar verpakking zonder statiegeld. Om dit soort risico’s de komende jaren aan te pakken, zoekt de ILT samenwerking met producentencollectieven en met andere toezichthouders als NVWA, Douane en Omgevings-diensten. De ILT richt zich de komende jaren ook op fraude met gebruikte grondstoffen voor biobrandstoffen en vervuiling daarvan, met bijvoorbeeld frituurvet.
Daarnaast zet de ILT in op het voorkomen dat waardevolle grondstoffen weglekken uit Nederland en de EU en op het sluiten van de productieketen, zodat gerecyclede materialen hoogwaardig en veilig kunnen worden toegepast en afvalstoffen op de juiste manier worden verwerkt. Deze inzet hangt samen met REACH-regelgeving. Ook blijft de ILT oog houden voor risicovolle afvalstoffen, zoals kwik.
De focus in het toezicht ligt op de volgende afvalstromen:
- Kunststof: Transitieagenda Kunststoffen (TAK), slecht recyclebare verpakkingen, single use plastics (SUP).
- Elektronica en het behoud van schaarse grondstoffen: Transitieagenda Maakindustrie.
- Kleding: Transitieagenda Consumentengoederen.
- Batterijen en accu's, zoals van elektrische auto's en fietsen.
