Maatschappelijke doelen

De ILT werkt aan het beperken van de risico's van chemische stoffen voor de gezondheid, het milieu en de veiligheid. Dit doet de ILT door inspecties uit te voeren bij bedrijven die verantwoordelijk zijn voor het opstellen van veiligheidsinformatiebladen of het doorgeven daarvan aan gebruikers. Hiermee verhoogt de inspectie de kwaliteit van de veiligheidsinformatiebladen. De Europese REACH-regelgeving biedt hiervoor het wettelijke kader. REACH staat voor: Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van Chemische stoffen.

Hierbij gaat het om het tegengaan en voorkomen van risico's bij productie, handel, en gebruik van industriële chemicaliën en explosieve stoffen. Het tegengaan van marktverstoring is ook een doel van het ILT-toezicht op naleving van de regelgeving voor chemische stoffen.

De kennis over de schadelijkheid van chemische stoffen groeit en daarmee groeit ook de maatschappelijke onrust en de politieke aandacht. De inspectie pakt proactief en reactief signalen op over het gebruik of misbruik van chemische stoffen en verkleint daarmee de risico's. Zo kan het toezicht bijdragen aan de verbetering van het maatschappelijk vertrouwen.

Ontwikkelingen

Wereldwijd wordt een groeiende hoeveelheid gevaarlijke stoffen geproduceerd en gebruikt. De effecten daarvan op de gezondheid en de leefomgeving - biodiversiteit, klimaat, ophoping in het milieu of een combinatie hiervan - worden nog onvoldoende beheerst. De toxische belasting van mens en milieu neemt onvoldoende af. Door globalisering en een opwarmend klimaat komen er meer plaagdieren en exotische soorten voor die zich makkelijk aanpassen en het natuurlijk evenwicht verstoren. De chemische bestrijding daarvan geeft risico’s voor mens en milieu.

In het nationale en Europese stoffenbeleid hebben bedrijven die chemische stoffen willen gebruiken een grote verantwoordelijkheid. Ze zijn verantwoordelijk voor de registratie van stoffen en hun eigenschappen. Zij hebben ook de verantwoordelijkheid om de uitstoot te minimaliseren van de stoffen die in de nationale regelgeving als zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) zijn aangemerkt. Voor ZZS en Europese Substances of Very High Concern (VHC) dienen zij veiliger alternatieven toe te passen als dat mogelijk is. In 2023 is een restrictievoorstel ingediend bij de Europese commissie om Substances of Very High Concern (VHC) te verbieden.

Daarnaast worden steeds meer slecht-afbreekbare, mobiele en toxische stoffen ontdekt in bodem, (drink)water en lucht. De ILT wil nagaan of het gebruik ervan is toegestaan en welke maatregelen nodig zijn.

Ook groeit de aandacht voor de mogelijke schadelijkheid van de zogenoemde nano-vormen (zeer kleine deeltjes) van chemische stoffen.

Chemische stoffen zijn relevant in het streven naar een volledig circulaire economie. Steeds vaker worden bijproducten en voormalige afvalstoffen beschouwd als (secundaire) grondstoffen. Vermindering van het gebruik van schadelijke stoffen in materialen en producten verbetert de mogelijkheden voor hergebruik en recycling. Het toezicht op deze stromen wordt complexer.

Tenslotte werkt de Europese Commissie (EC) verder aan de uitwerking van de chemicaliënstrategie, met een mogelijk grotere rol voor de toezichthouder. Dit kan leiden tot een vernieuwing van de REACH-verordening over de registratie en veiligheidsevaluatie van stoffen door producten en importeurs. Die verordening beschrijft waar bedrijven en overheden zich aan moeten houden.

De trend is dat normen steeds scherper worden. Dat komt door technologische vooruitgang en voortgang in het onderzoek naar de schadelijkheid van chemische stoffen. 

Focus van de ILT

De ILT richt het toezicht de komende jaren op de sturing op (blootstellings)-risico's van gevaarlijke chemische stoffen in de keten, door:

Bijdragen aan voorkomen en verminderen

De ILT wil een bijdrage leveren aan het voorkomen van de productie en toepassing van ZZS en het vervangen en het reduceren van de uitstoot daarvan. Dit door samen te werken met andere toezichthouders en door de hele keten te bekijken, van productie tot afval en hergebruik, in eerste instantie voor de keten van enkele gevaarlijke stoffen. Dit vermindert risico’s voor mens en milieu door blootstelling aan giftige stoffen. Verder wil de ILT nieuwe probleemstoffen tijdig in beeld hebben.

Verbinding met partners versterken

De ILT neemt deel aan het EU-Forum Biocidal Product Regulation (BPR) Subgroup. Op het onderwerp ZZS werkt de inspectie vanuit de Strategische Milieukamer intensief samen met de politie, de omgevingsdiensten en andere inspectiediensten als de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA), de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) en het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Dit gebeurt onder andere in de vorm van regelmatig overleg.

De ILT werkt aan versterking en verbreding van deze samenwerkingen. Dat draagt bij aan naleving door bedrijven. Te denken valt aan gezamenlijke programmering, projecten en verslaglegging en aan gezamenlijke opdrachtverlening aan laboratoria en kennisinstellingen als het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Dit is van belang voor de langjarige doorwerking van het nalevingseffect.

Ook wil de ILT de samenwerking met onder andere de Douane, de omgevingsdiensten, Rijkswaterstaat en de waterschappen versterken. Internationaal kan het toezicht worden verbreed door de nieuwe Europese Markttoezicht-verordening.

Benutten signalen, meldingen en kennis over incidenten

De ILT legt signalen neer waar ze kunnen worden opgepakt, zoals bij het ministerie van IenW voor het actualiseren van wet- en regelgeving en voor het opstellen van beleidsregels. Of door het inschakelen van het Europees chemicaliën¬agentschap ECHA, het EU-Forum BPR-S, Bureau REACH, het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), betrokken inspectiediensten en branches of bedrijven.

Verbetering is mogelijk door slimmer en professioneler gebruik te maken van data-analyse. Denk daarbij aan ongevallen en incidenten met chemische stoffen, chemicaliën voor de zogenoemde ‘homemade explosives’ die bijvoorbeeld worden gebruikt bij plofkraken, illegaal vuurwerk en meldingen van ongewone voorvallen op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). De komende jaren integreert de ILT data-analyse in het toezicht op chemische stoffen, zodat zij beter in staat is risicogestuurd te werken.

REACH-toezicht

De REACH-verordening is in ontwikkeling. Door de toename van hergebruik is er een steeds sterkere samenhang tussen het toezicht op stoffen- en afvalregelgeving, maar tegelijk een minder scherp onderscheid tussen deze verschillende toezichtsdomeinen. Dit komt vooral doordat veilig hergebruik en het kwalificeren van afval tot 'eindeafval' ook toezicht vergt op de naleving van de stoffenregelgeving. De ILT verhoogt haar inzet op het toezicht op REACH en aanverwante regelgeving.

Bedrijven wijzen op eigen verantwoordelijkheid

Bij het toezicht op chemische stoffen wil de ILT andere vormen van toezicht verder ontwikkelen, zoals communicatie en besturingstoezicht. Hierbij richt de ILT zich onder meer op communicatie over de naleving van de regels en het beschikbaar maken van informatie over verantwoord gebruik van en handel in chemische stoffen.

De ILT gaat anticiperen op de omvangrijke en toenemende internethandel in chemische stoffen. De inspectie gaat online marktplaatsen aanspreken op hun verantwoordelijkheden.