Maatschappelijke doelen
De ILT werkt aan de kwaliteit en veiligheid van bodem, grondwater en oppervlaktewater. Het gaat vooral om veilig en duurzaam (her)gebruik van grond en bouwstoffen en veilig gebruik van oppervlaktewater. De maatschappelijke schade van eventuele bodemverontreiniging is omvangrijk.
Ontwikkelingen
Bodemkwaliteit
Politiek en burgers hebben steeds meer aandacht voor het onderwerp bodemkwaliteit. Dit komt onder andere door situaties rond de toepassing van staalslakken, thermisch gereinigde grond (TGG), granuliet en AEC-bodemassen (restanten die overblijven na de verbranding van afval in afval-energie-installaties).
Afvalstoffen worden vaker hergebruikt, bijvoorbeeld in de vorm van secundaire bouwstoffen, of gemengd met een immobilisaat, een stof waardoor verontreinigingen worden opgesloten. Bij (onjuiste) toepassing op de bodem ontstaat het risico van verontreiniging van bodem, grondwater en oppervlaktewater en van een ongecontroleerde versnippering van immobilisaat door Nederland.
Het beheer van de bodemkwaliteit is complex en versnipperd ingericht. In 2020 zijn er 3 rapporten verschenen die ingaan op het belang van versterking van het Kwalibo-stelsel (Kwaliteitsborging in het bodembeheer) en van het toezicht en de handhaving daarop. Dit heeft geleid tot de ambtelijke taskforce Versterking Bodemstelsel. De verbetervoorstellen van deze taskforce zijn in april 2022 door de staatssecretaris van IenW naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze verbetervoorstellen past de ILT de komende periode toe.
Daarnaast volgt de ILT de adviezen op van de commissie Van Aartsen over de inrichting van het VTH-stelsel bij ILT-taken op het gebied van bodem, grondwater en oppervlaktewater. Door de introductie van de Omgevingswet zullen er bevoegdheden rond het bodemdomein verschuiven van provincies naar gemeenten.
Grond- en oppervlaktewater
De klimaatverandering zorgt voor meer druk op het grond- en oppervlaktewater als bron voor de winning van drinkwater. Dit leidt tot schaarste bij droogte, waardoor normen overschreden kunnen worden.
Verder staat de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater onder druk door een toename van vervuilende stoffen, zoals medicijnresten, bestrijdingsmiddelen, PFAS en andere zeer zorgwekkende stoffen (ZZS). Ook de toepassing van secundaire bouwstoffen vormt een risico omdat die kunnen uitlogen (oplossen van schadelijke stoffen). Daarnaast staat ook de beschikbaarheid van ruimte voor nieuwe drinkwaterbronnen onder druk.
Focus van de ILT
Bodemkwaliteit
Het bodemtoezicht richt zich vooral op het voorkomen van risicovolle en ongewenste gebeurtenissen bij het (weg)mengen van verontreinigingen in de ketens van grondverzet en op het vaststellen van de kwaliteit van bouwstoffen, waarbij uitloging en uitspoeling van verontreinigingen kan plaatsvinden. Dat kan de kwaliteit van het drinkwater bedreigen.
De ILT heeft een programma ingericht voor dit toezicht. Ook zet de ILT sterker in op het analyseren van data, om zicht te krijgen op de grootste risicostromen en op de zogenaamde freeriders (bedrijven die zonder erkenning bodemwerkzaamheden verrichten).
De eerdergenoemde onderzoeken concluderen dat de ILT, als toezichthouder op normoverschrijdend gedrag binnen het Besluit bodemkwaliteit (Bbk), intensiever moet toezien op certificerende instellingen en bodemintermediairs. Het ministerie van IenW heeft onder andere hiervoor een programma ter verbetering van het Kwalibo-stelsel opgericht. De ILT levert hier een grote bijdrage aan. Daarnaast besteedt de ILT in het programma Inspectie en Certificering specifiek aandacht aan het certificeringstelsel bij bodem.
Op bodemtoezicht is de ILT een schakel in de hele keten. In de komende jaren versterkt de inspectie de samenwerking met partners, waaronder de Omgevingsdiensten. Het delen van kennis en informatie maakt hier deel van uit.
De ILT draagt de komende jaren bij aan de verdere ontwikkeling van beschikbare instrumenten. Bijvoorbeeld door het lokaliseren van grond en bouwstoffen, het opzetten van een bodemregister voor Bbk-meldingen en het grondstromenpaspoort.
Grond- en oppervlaktewater
Bij de watertaken van de ILT ligt de focus op actualisering van verleende vergunningen voor lozingen op oppervlaktewater. Door de komst van de Omgevingswet krijgt de ILT ook meer taken op het gebied van vergunningverlening en toezicht.
