Maatschappelijke doelen
Het markttoezicht dat de ILT uitvoert op producten kent meerdere doelen: de veiligheid en gezondheid van mensen, duurzaamheid van de leefomgeving en een gelijk speelveld (‘level playing field’) voor bedrijven. De basis voor dit toezicht ligt in Europese verordeningen en richtlijnen.
Markttoezicht op producten vraagt om Europese samenwerking. De ILT deelt daarom informatie over inspectieresultaten en interventies via Administrative Cooperation (ADCO)-samenkomsten en de Europese informatie- en communicatiesystemen voor markttoezichthouders, ICSMS en Rapex.
Ontwikkelingen
In 2021 is de nieuwe Verordening Markttoezicht 2019/1020 in werking getreden. Deze verordening regelt de aanwezigheid van een verbindingsbureau per lidstaat. In Nederland valt het verbindingsbureau onder de verantwoordelijkheid van de minister van EZK en is, voor wat betreft de HRM-taken, geplaatst bij de ILT. In 2023 wordt door EZK een evaluatie van het Verbindingsbureau uitgevoerd met het oog op definitieve plaatsing en financiering.
In Nederland zijn 5 markttoezichthouders actief op producttoezicht. Naast de ILT zijn dit de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), de Nederlandse Arbeidsinspectie, de Inspectie Gezondheids¬zorg en Jeugd (IGJ) en de Rijksdienst Digitale Infrastructuur (RDI). Daarnaast heeft de Douane een toezichtstaak bij de buitengrens.
De verwachting is dat de regelgeving over producten op Europees niveau de komende jaren verder intensiveert. Dit komt zowel door een toename van het aantal verordeningen en richtlijnen als door uitbreiding van de reikwijdte van bestaande verordeningen en richtlijnen.
De Verordening 2019/1020 introduceert bovendien een nieuwe marktpartij: de fulfilmentdienstverlener. Deze maakt het mogelijk dat consumenten via Nederlandstalige webshops producten van buiten de EU kopen die rechtstreeks via post- en pakketbedrijven aan hen worden geleverd.
Bij het ontbreken van een Europese fabrikant of importeur kan de fulfilmentdienstverlener aangesproken worden op het voldoen aan de wettelijke verplichtingen die op de producten van toepassing zijn.
Focus van de ILT
De ILT controleert of individuele producten voldoen aan de wettelijke eisen en voert daarnaast systeemtoezicht uit. Bij systeemtoezicht wordt beoordeeld of de handelswijze van de marktdeelnemer er voldoende voor zorgt dat de in de handel gebrachte producten voldoen aan de eisen.
Een belangrijk kenmerk van productwetgeving is dat de controle op de naleving van de eisen in eerste instantie bij private partijen ligt. Voor sommige eisen mag de fabrikant zelf zijn product beoordelen, voor andere is een toetsing en certificaat nodig van een aangewezen private instantie. Recent is gebleken dat deze publiek-private stelsels een aantal tekortkomingen kennen. Zo is soms sprake van dubbele rollen en is de informatie-uitwisseling niet altijd even goed geregeld (zie: Tussenrapportage Meer inzicht in en toezicht op certificering).
De ILT werkt de komende jaren aan het verleggen van de focus van toezicht op individuele producten naar stelseltoezicht. Dat betekent dat het functioneren van de markt en het stelsel van private en publieke partijen meer aandacht krijgt. Dit vraagt om intensievere Europese samenwerking en informatie-uitwisseling, maar ook om Europees georganiseerde opleidingen, personeelsuitwisselingen, kennisondersteuning en gezamenlijke inspectieplannen en testfaciliteiten. Deze worden de komende jaren ontwikkeld.
Toezicht op producten blijft echter nodig vanwege verificatie en is vaak verplicht vanuit de verordeningen.
Het scala aan producten waar de ILT op toeziet is enorm. Bij het kiezen van onderwerpen of producten voor toezicht legt zij de focus op producten die een directe relatie hebben met urgente thema’s of programma’s, bijvoorbeeld de producteisen van batterijen in het licht van de energietransitie.
