2. Thematische activiteiten: programma’s en verkenningen

Voor het bepalen van de inzet van de inspectie is een aantal factoren van belang: een weging van de risico’s in haar taakveld, het handelingsperspectief van de inspectie en andere actoren, de bestaande verplichtingen en de maatschappelijke context en actualiteit. Een zorgvuldige afweging op basis van inzicht in al deze elementen zorgt ervoor dat de capaciteit maximaal effectief wordt ingezet. Hier werkt de ILT dan ook naartoe: een maximaal effectieve inzet, gebaseerd op een optimale informatiepositie en in verbinding met de buitenwereld.

In de tussentijd wil de ILT niet stilstaan. Voor een toezichthoudende organisatie is het uitwerken van de nieuwe koers immers vooral een leerproces in de praktijk. Juist om dit leerproces te bevorderen, wil de ILT alvast actief aan de slag met de uitkomsten van de risicoanalyse.

Dit hoofdstuk beschrijft allereerst wat de grootste risico’s zijn die uit de analyse komen. Aan de verdere verkenning van deze thema’s zal komend jaar extra aandacht worden besteed in programma’s. Vervolgens wordt de opzet van de programma’s beschreven.

Thema’s uit de risicoanalyse

De ILT-brede risicoanalyse laat zien dat de maatschappelijke schade aan gezondheid en milieu groter is dan aan fysieke veiligheid en transport. Zo ligt ruim 70% van de berekende schade op het gebied van gezondheid en milieu.

De grootste risico’s liggen op de volgende gebieden:

• Aantasting van bodem, grond- en oppervlaktewater (door verspreiding van giftige stoffen op dagelijkse basis en op een groot aantal locaties).
• Onjuiste verwerking van afvalstoffen (dump en verlies aan grondstoffen).
• Marktevenwicht in het goederenvervoer over de weg. De schade op dat punt is vooral economisch door overbelading (kapot asfalt en concurrentievervalsing) en fraude met de digitale tachograaf (concurrentievervalsing en veiligheid).
• Productenlabels (ter illustratie: circa 10 tot 20% van de elektrische en elektronische apparaten voldoet niet aan de CE-markering).
• Het vrijkomen van ozonlaagafbrekende en klimaatschadelijke stoffen en de uitstoot en/of lozing van gevaarlijke stoffen door scheepvaart.

Programma’s en verkenningen

In programma’s zal worden verkend hoe de ILT deze risico’s het beste kan aanpakken. Moeten we hier meer mensen op zetten of vereist de aanpak een andere vorm van toezicht of interventie? Wat is het handelingsperspectief in brede zin? Wellicht is meer samenwerking geboden met de beleidsmaker en wetgever, met andere inspectiediensten of met de omgevingsdiensten. Wordt het onderwerp ook maatschappelijk gezien als een belangrijk risico?

In het programma kan vervolgens gekozen worden voor een meer creatieve en innovatieve aanpak van het toezicht of voor andere interventies. Denk aan samenwerking met nieuwe partners, het gebruik van data-science en andere technologieën, het inzetten van gedragsinzichten en het hanteren van een breder palet van toezicht- en interventie-instrumenten. De ILT gaat bovendien meer accent leggen op zaken als: transparantie, integrale in plaats van sectorale benadering, flexibiliteit, samenwerking/partnerschap/participatie, sturing op basis van data, systeem-/stelseltoezicht en gebruik van informatie uit de buitenwereld.

Gezien het innovatieve karakter zijn de programma’s divers. Zij hebben wel een gemeenschappelijke basis. Elk programma houdt namelijk rekening met de volgende factoren: (1) de overgang van een sectorale naar een integrale benadering, (2) technologische ontwikkelingen, (3) het belang van sociaal gelijke behandeling en een economisch gelijk speelveld (zie bijlage).

Naast de programma’s voert de ILT ook een verkenning uit naar het risico ‘vertrouwen in instituties’. Omdat dit risico niet gekwantificeerd kon worden in de risicoanalyse, is het de bedoeling om meer duiding te krijgen van het risico. Inzicht uit deze verkenning zal onder meer gebruikt worden als input voor de volgende ILT-brede risicoanalyse.