Scope
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling ziet sterke instituties en vertrouwen in de overheid als een belangrijk fundament voor welvaart. Ook hecht de samenleving belang aan een overheid die het goede voorbeeld geeft, transparant is in haar rol bij gedecentraliseerde taken en vertrouwen geniet.
Vertrouwen in instituties is niet alleen van belang voor de samenleving, maar ook voor het werk van de ILT. Zij maakt op diverse vlakken gebruik van de diensten van andere instituties. Als ze daarop kan vertrouwen, kan zij aandacht geven aan andere taken.
De verkenning betreft toezichttaken waarbij soms andere diensten met een publieke taak in eerste instantie verantwoordelijk zijn voor de risicobeheersing. Het gaat om thema’s die grote groepen mensen aangaan en waar de overheid vaak op wordt aangesproken. Bijvoorbeeld op het terrein van veiligheid van drinkwater, hoogwaterveiligheid, terrorisme/security, veilig vliegen, betrouwbaarheid woningcorporaties, taakuitvoering provincies en defensietaken.
Ontwikkelingen en achtergronden
Uit de risicoanalyse van de ILT blijkt dat vertrouwen niet gemakkelijk uit te drukken is in cijfers. Vertrouwen in de overheid wordt mede bepaald door de kwaliteit van de geleverde dienst of het product. In dit geval gaat het om vertrouwen in maatschappelijke en politieke instituties en organisaties op de ILT-terreinen. De ILT verhoudt zich op verschillende manieren tot deze instituties. Soms ziet ze erop toe, andere keren maakt de ILT in haar toezicht gebruik van een instituut, en soms maken zowel de ILT als andere instituten samen deel uit van één systeem onder ministeriële verantwoordelijkheid.
In deze verkenning gaat de ILT na waar aangrijpingspunten zitten om het vertrouwen te verbeteren en hoe dat vertrouwen geborgd kan worden.
Activiteiten 2018
- Verkenning naar het maatschappelijk vertrouwen in de instituties waar de ILT zich toe verhoudt.
- Op basis van interne en externe verkenningen onderzoekt de ILT welke instituten of typen instituties met voorrang worden betrokken in het programma.
Bij deze 2 activiteiten wordt gedacht aan organisaties als het ministerie van Defensie, Rijkswaterstaat, regionale uitvoeringsdiensten en drinkwaterbedrijven.
Vertrouwen in woningcorporaties
Het toezicht op de woningcorporaties is sinds juli 2015 ondergebracht bij de Autoriteit woningcorporaties (Aw). De Aw is organisatorisch onderbracht bij de ILT, als een onafhankelijk onderdeel met een eigen begroting omdat de Aw door de corporaties betaald wordt. De Aw deed daarom in 2017 niet mee aan de risicoanalyse van de ILT. Het inhoudelijke veranderingstraject dat de ILT als geheel doormaakt, is wel van toepassing op de Aw. De overwegingen en de nieuwe werkwijzen qua sturen op risico’s en risicogericht toezicht gelden ook voor de Aw.
In haar toezichtvisie heeft de Aw aangegeven dat haar doel is om het vertrouwen in de corporatiesector te herstellen. Hiertoe is zij 2 jaar geleden begonnen met een nieuwe wijze van toezicht. Dit sluit aan bij de ILT-brede verkenning van het vertrouwen in instituties.
De Aw richt haar toezicht meer en meer op de werking en de organisatie van de woningcorporaties en op de governance. Het is de visie van de Aw dat het interne toezicht in eerste instantie verantwoordelijk is voor de stabiliteit van de corporaties en het behoud van het maatschappelijk vermogen. De Aw heeft deze richting in haar ‘Contouren van toezicht’ verwoord en in het toetskader uitgewerkt.
Bij het merendeel van de corporaties heeft ondertussen een onderzoek of een audit naar de governance plaatsgevonden. Komende jaren wordt deze vorm van toezicht geïntensiveerd. Tegelijkertijd zal de Aw op andere onderdelen van het toezicht (vooral de bedrijfsstrategie en de portefeuillesamenstelling) gaan varen op de inzichten van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Het WSW op zijn beurt zal gaan varen op de inzichten van de Aw voor wat betreft de governance van de corporaties.
De basis van het toezicht zijn relevante gegevens. CorpoData is het onderdeel van de Aw dat zorgt voor de verzameling van financiële en volkshuisvestelijke gegevens van corporaties en de verspreiding daarvan binnen de Aw zelf, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en het WSW. Hierbij is het uitgangspunt dat de 3 partijen vanuit hun eigen taak bepalen welke (beleidsmatige) gegevens zij nodig hebben voor hun toezichts- en verantwoordingstaken. Op 2 momenten per jaar leveren de corporaties gegevens aan. Deze gegevens worden door CorpoData ook verstrekt aan de vereniging van woningcorporaties Aedes, de VNG en de Woonbond. Aedes gebruikt deze informatie voor het opstellen van de benchmark.
Binnen de sector en bij de Aw, BZK en WSW leeft de wens om de toegenomen omvang en complexiteit van de huidige verantwoordingsinformatie kritisch te bezien en het technisch verouderde CorpoData-systeem te vervangen en voor te sorteren op system-to-system gegevensvergaring.
Daarvoor hebben de Aw, BZK en WSW gezamenlijk een verbetertraject informatievoorziening gestart dat in 2018 tot een nieuw uitvraagsysteem moet leiden.
Binnen het veranderingstraject van de Aw speelt stroomlijning van de vergunningenaanvragen een volgende belangrijke rol. De uitgangspunten zoals die gelden voor de rest van de ILT zijn ook van toepassing voor de Aw. Vandaar dat de Aw zich aansluit bij de proeftuinen (zoals ‘grote bedrijven’) en initiatieven om het vergunningenproces over de hele linie te stroomlijnen en de dienstverlening te verbeteren. De centrale rol van kennis en data-informatie gaat ook voor de Aw op, waarbij de vervanging van CorpoData een centrale rol speelt.
