Maatschappelijke doelen
De Autoriteit woningcorporaties (Aw) ziet erop toe dat woningcorporaties zich concentreren op hun kerntaak: zorgen dat mensen met een laag inkomen goed en betaalbaar kunnen wonen. Nu en in de toekomst. De Aw houdt toezicht op het gedrag van woningcorporaties en op hun financiële beheer.
De Aw kan sancties opleggen aan woningcorporaties, zoals een boete of het aanstellen van een toezichthouder, en rapporteert jaarlijks over de ontwikkelingen binnen de sector.
Ontwikkelingen
Grote opgaven leefomgeving
Het Planbureau voor de Leefomgeving8 schetst in 'Grote opgaven in een beperkte ruimte' de grote uitdagingen op het gebied van de leefomgeving: claims op en allocatie van grondposities, woningbouwopgave, overgang naar andere energiebronnen (windmolens, zonnepanelen), draagkracht van de bodem, beschikbaarheid van (drink)water en biodiversiteit.
Versnelde verstedelijking
De groei van de bevolking treedt met name op door migratieprocessen. Door vestiging in steden kan dit leiden tot versnelde verstedelijking en afnemende aantallen huishoudens in krimpregio's.
De beschikbare infrastructuur voor woningbouw moet dit voldoende kunnen accommoderen. Ook als deze trend wijzigt (bijvoorbeeld door structureel effect van hybride/thuiswerken) vergt dit veel van de infrastructuur. Vooralsnog zijn er meer dan 300.000 woningen te weinig in Nederland. Velen vinden geen betaalbare en passende woning.
Verduurzamingsopgave
De verandering van energiebronnen vraagt ook om aanpassingen in de gebouwde omgeving. De realisatie van de voornemens uit het Klimaatakkoord zijn onzeker zolang de investeringscondities voor corporaties vrij slecht zijn.
Vergrijzing
De samenstelling van de bevolking verandert – ondanks de verwachte groei. Het aantal ouderen neemt zowel absoluut als relatief sterk toe. Volgens de CBS-Bevolkingsprognose neemt het aantal 65-plussers toe: waren er in 2012 nog 2,7 miljoen 65-plussers, in 2041 zijn dat er 4,7 miljoen.
De mobiliteit van ouderen op de woningmarkt is beperkt. Een deel van hen krijgt ouderdomskwalen. Dit vergt aanpassingen in de bestaande woningvoorraad.
Leefbare wijken
De ontwikkelingen in de maatschappij, in combinatie met het huidige functioneren van de corporatiewoningmarkt, heeft als risico dat de samenstelling van de bevolking van wijken meer homogeen wordt. De concentratie van kwetsbare huishoudens in bepaalde buurten is vaak ongunstig voor de leefbaarheid ter plekke.
Focus van de Aw
In 2020 is al getoetst hoe de opgaven die deze ontwikkelingen veroorzaken binnen de corporatiesector zich verhouden tot de middelen in de sector. Dit is gebeurd in een studie van drie departementen (BZK, Economische Zaken en Financiën) en brancheorganisatie Aedes. De uitkomsten zijn gedeeld met de Tweede Kamer. In 2021 is een update gepubliceerd voor het dossier van de formatie.
Uit de confrontatie van de opgave met de beschikbare middelen blijkt, dat de corporatiesector tot 2035 onder het huidige beleid een tekort heeft van € 20 tot € 30 miljard. De opgave heeft betrekking op:
- Uitbreiding van de sociale woningvoorraad vanwege het woningtekort.
- Instandhouding van de woningvoorraad.
- Uitvoering van een verduurzamingsprogramma.
De politieke keuze om al dan niet iets te doen aan deze mismatch raakt direct het toezicht door de Aw. Als er te weinig middelen zijn, is een goed overwogen prioritering met doelmatige inzet van middelen belangrijk. Als er wel voldoende middelen zijn, is belangrijk dat de opgave in een passend tempo wordt opgepakt met een doelmatige inzet van middelen. De sterke toename van het activiteitenpatroon die dit met zich meebrengt, vergt veel van de governance van de corporaties. Het risico op weglekken van vermogen door verkeerde of uit de hand lopende investeringen neemt immers sterk toe.
De Aw zal zowel via het individuele als het stelseltoezicht een bijdrage leveren aan de mitigatie van deze risico's. De Aw stelt in haar toezicht de governance steeds centraal.
8 Grote opgaven in een beperkte ruimte, Ruimtelijke keuzes voor een toekomstbestendige leefomgeving, april 2021.
