Van oudsher handelt een inspectie vanuit de wet: het toezien op de naleving van wet- en regelgeving. Het niet-volgen van regels beschouwt ze als een risico en brengt ze in kaart. Met behulp van de IBRA berekent de ILT waar de grootste maatschappelijke risico's bestaan en waarop de inspectie haar capaciteit wil inzetten.

Schadelijke activiteiten op de werkterreinen van de ILT waarvoor geen regels bestaan blijven op deze manier buiten beschouwing. De ILT ziet het zichtbaar maken van het feit dat er sprake is van schades voor activiteiten waar­voor geen norm is bepaald, of schades die optreden onder de wettelijke norm, als een onderdeel van haar signalerende rol. De wijze waarop hier inhoud aan gegeven wordt wil de ILT verder ontwikkelen.

Inmiddels breed bekend is de benadering van Malcolm Sparrow9. Hij maakt onderscheid tussen (schadelijke) handelingen waarvoor wetgeving is ontwikkeld en schadelijke handelingen of risico's die niet gereguleerd zijn. Idealiter valt de wetgeving samen met de risico's die zij wil reguleren, en is er dus een juridische basis voor handhaving. Daarnaast zijn er echter (vaak nieuwe) risico's waarvoor nog geen wetgeving bestaat.

Voor de ILT betekent dit inzicht dat zij aandacht vraagt voor schade waarvoor geen norm is, en naast legalis­tische instrumenten ook aandacht besteedt aan andere interventies, zoals gedragsinterventies, om dergelijk schadelijk gedrag te voorkomen.

9 Malcolm K. Sparrow – The Regulatory Craft / controlling risks, solving problems, and managing compliance. Washington, 2000.

Dit is een visuele weergave over naleving, toezicht en risicobeheersing. Dit laat zien hoe naleving en risicobeheersing overlappen bij toezicht.
Figuur 6 - ILT: verschuiving van 1 en 2 naar 1, 2 én 3.

Ook kan sprake zijn van inmiddels verouderde wet­geving die een gewenste nieuwe ontwikkeling tegengaat. Dit kan leiden tot signalering naar beleid en politiek voor aanpassing van de juridische basis.

Het benoemen van schade onder de norm en de niet- genormeerde schade is niet nieuw. Ook in vorige edities van de IBRA is deze schade al in beeld gebracht in de teksten van de factsheets.

Voorbeelden van dergelijke schades zijn:

  • De uitstoot van CO2 door luchtvaart en scheepvaart en het onnodig energieverbruik door de producten die onder Ecodesign vallen.
  • De uitstoot van fijnstof door wegverkeer, scheep­vaart en het onnodig energieverbruik door de producten die onder Ecodesign vallen.
  • De uitstoot van NOx (stikstof) door scheepvaart en luchtvaart.
  • De maatschappelijke schade door blootstelling van mens en milieu aan chemische stoffen.

Het betreft een veelheid van thema's. Wat nu in beeld is gebracht is niet uitputtend en omvat geraamde schade­bedragen van wisselende omvang. Door de breedte kan het ook gaan om schades op onderwerpen die raken aan andere departementen dan IenW.